top of page

Dagelijks Strafrecht

Wat is noodweer?

In beginsel is het toepassen van geweld strafbaar in Nederland. Maar volgens de wet wordt u bij een geslaagd beroep op noodweer niet strafbaar gesteld voor onder andere zelfverdediging. Noodweer is vastgelegd in artikel 41 van het Wetboek van Strafrecht. Maar wat is noodweer?

​

Noodweer

​

Bij noodweer is er sprake van een gerechtvaardigde noodzakelijke verdediging waarbij een strafbaar feit wordt gepleegd ter zelfverdediging of verdediging van een ander. 

​

Artikel 41 lid 1 Wetboek van Strafrecht stelt het volgende: "Niet strafbaar is hij die een feit begaat, geboden door de noodzakelijke verdediging van eigen of eens anders lijf, eerbaarheid of goed tegen ogenblikkelijke, wederrechtelijke aanranding".

​

Bij een geslaagd beroep op noodweer moet aan een aantal vereisten worden voldaan. Allereerst moet er sprake zijn van een ogenblikkelijke aanranding, deze aanranding moet ook wederrechtelijk zijn. En het moet gaan om verdediging van eigen of eens anders lijf, eerbaarheid of goed.

​

Vervolgens moet de verdediging noodzakelijk zijn, waarbij moet worden getoetst aan de proportionaliteit en de subsidiariteit. Ten slotte is er nog een correctiemechanisme.

​

Al deze vereisten voor een geslaagd beroep op noodweer worden hieronder uitgebreid uitgewerkt.

​

Ogenblikkelijke aanranding

​

Noodweer is toegelaten vanaf het moment dat de aanranding is begonnen of dreigt te beginnen. Een ander woord voor aanranding is ook wel een aanval. Er moet dus sprake zijn van een onmiddellijk, dreigend gevaar.

​

Wederrechtelijke aanranding

​

Er moet een wederrechtelijke aanranding zijn. Dit betekent dat de aanranding onrechtmatig moet zijn, dus in strijd met de wet. Een aanval van een andere persoon is bijna altijd wederrechtelijk. Een aanval is niet in strijd met de wet als een politieagent u vastpakt bij een aanhouding. In dit geval mag u zich hiertegen niet verdedigen. Doet u dat wel dan maakt u zich schuldig aan mishandeling of wederspannigheid (art. 180 Sr).

​

Lijf, eerbaarheid of goed

​

Van noodweer kan slechts sprake zijn bij verdediging tegen een aanranding van eigen of eens anders lijf, eerbaarheid of goed. Bij lijf gaat het om fysieke dreiging, ook bewegingsvrijheid valt eronder. Met eerbaarheid wordt seksuele eerbaarheid bedoeld in geval van seksuele aanranding of verkrachting. Met het begrip goed worden gewoon goederen bedoeld, goederen die worden vernield of gestolen.

 

Proportioneel en subsidiair

​

Ten slotte moet noodweer voldoen aan eisen van proportionaliteit en subsidiariteit. De verdediging moet noodzakelijk zijn geweest.

​

De nadruk bij de noodzakelijkheid van verdediging ligt meer op subsidiariteit: had niet in plaats van verdediging een andere uitweg kunnen worden gevonden? Want verdediging is niet noodzakelijk als er zinvolle alternatieve bestonden. Had u bijvoorbeeld de politie kunnen bellen of had u kunnen vluchten.

​

Bij proportionaliteit moet de manier van verdedigen in een redelijke verhouding met de ernst van de aanranding staan. Indien de grens van proportionaliteit is overschreden, dan kan er in bepaalde gevallen nog een beroep worden gedaan op noodweerexces.

​

Culpa in causa

​

Nadat is vastgesteld dat er sprake is van noodweer, moet ook worden gekeken of er sprake is van culpa in causa. Culpa in causa is een correctiemechanisme. Het is dan de vraag of het de verdachte zelf te verwijten is dat het tot een aanranding is gekomen. Van culpa in causa kan sprake zijn als de verdachte de aanval heeft uitgelokt door provocatie van het latere slachtoffer en hij dus uit was op een confrontatie.

​

Voorbeeld

​

In deze zaak heeft de verdachte een beroep gedaan op noodweer. Het is de vraag of de verdachte zich schuldig heeft gemaakt aan poging doodslag.

 

De verdachte heeft verklaard dat hij bij het café door het slachtoffer met de dood werd bedreigd. Later stopte het slachtoffer rond 23:00 uur met zijn auto, voor de deur van de verdachte.

​

De verdachte hoorde dat het slachtoffer aan het schreeuwen was en daarbij doodsbedreigingen naar hem uitte. Ook had het slachtoffer de ruit van de voordeur kapotgeslagen.

​

De verdachte heeft verklaard dat hij in de veronderstelling was dat het slachtoffer een vuurwapen uit de kofferbak had gepakt. In werkelijkheid had het slachtoffer een kettingzaag uit zijn kofferbak gepakt. Er was alsnog sprake van een onmiddellijk dreigend gevaar dat het slachtoffer de verdachte zou aanvallen. 

 

Uiteindelijk heeft de verdachte op de aanval op zijn woning en zijn gezin gereageerd door zijn vuurwapen te pakken en schoten af te vuren. Het slachtoffer is drie keer in zijn lichaam geraakt. Er was geen mogelijkheid voor de verdachte om te vluchten omdat zijn gezin boven zat. 

​

De rechtbank komt tot de conclusie dat de verdediging in dit geval noodzakelijk en geboden was. Het beroep op noodweer wordt aanvaard. Dus de verdachte werd niet veroordeeld voor de poging doodslag. Maar hij werd wel veroordeeld voor het voorhanden hebben van een vuurwapen.

Aanbevolen Artikels

blue-and-silver-stetoscope-40568.jpg

Bedreiging in het strafrecht

blue-and-silver-stetoscope-40568.jpg

Wat is putatief noodweer(exces)?

blue-and-silver-stetoscope-40568.jpg

Wat is grafschennis?

bottom of page