In principe is het toepassen van geweld strafbaar in Nederland. Maar wanneer er geweld wordt gebruikt om een aanval te stoppen, dan valt dit onder zelfverdediging. Volgens de wet wordt u bij een geslaagd beroep op noodweer niet strafbaar gesteld voor verdediging van jezelf of een ander.

​

Noodweer wordt verstaan als de noodzakelijke verdediging tegen een ogenblikkelijke aanranding van het eigen of andermans lijf, eerbaarheid of goed.

​

Met goed worden je spullen bedoeld, deze spullen kunnen worden gestolen en vernield. Met lijf bedoelt men een fysieke dreiging. Onder eerbaarheid verstaat men de seksuele eerbaarheid, zoals aanranding of verkrachting.

​

Je mag dus jezelf, anderen en je bezittingen verdedigen als je slachtoffer dreigt te worden van een misdrijf. In dit geval mag je geweld gebruiken en is dit niet strafbaar als er een geslaagd beroep kan worden gedaan op noodweer.

​

Vereisten noodweer

​

Voor een geslaagd beroep op noodweer zijn er meerdere vereisten.

​

"Niet strafbaar is hij die een feit begaat, geboden door de noodzakelijke verdediging van eigen of eens anders lijf, eerbaarheid of goed tegen ogenblikkelijke, wederrechtelijke aanranding.’’

 

Bij noodweer moet het dus gaan om verdediging tegen een wederrechtelijke, ogenblikkelijke aanval. De aanval moet in strijd zijn met de wet. Ook moet de aanval acuut zijn dus een onmiddellijke dreiging.

 

Verder moet de verdediging op de aanval proportioneel en subsidiair zijn. De verdediging is proportioneel als het verdedigingsmiddel in redelijke verhouding staat tot de ernst van de aanval.

 

Dit is niet het geval wanneer u een klap in het gezicht krijgt van een aanvaller en u schiet hem als reactie dood. Er moet dus een evenwicht bestaan tussen de noodzaak om uzelf te verdedigen en het middel waarmee u zichzelf verdedigt.

 

Bij de subsidiariteitstoets vraagt de rechter zich af of het slachtoffer in plaats van verdediging ook een andere uitweg had kunnen kiezen. Met andere woorden, had de situatie vermeden kunnen worden?

 

Bijvoorbeeld wanneer het slachtoffer had kunnen vluchten of de tijd had om de politie te bellen. Het slachtoffer moet dus uitkijken naar alternatieven voor geweld.

​

Vereisten noodweerexces​

​

Wanneer in een noodweersituatie de grenzen van de proportionaliteit en subsidiariteit worden overschreden, kan u een beroep doen op noodweerexces.

​

‘’Niet strafbaar is de overschrijding van de grenzen van noodzakelijke verdediging, indien zij het onmiddellijk gevolg is geweest van een hevige gemoedsbeweging, door de aanranding veroorzaakt.’’

​

Er kan dus bij extreme gevallen een beroep worden gedaan op noodweerexces. Noodweerexces is het overschrijden van de grenzen van noodzakelijk geweld ter verdediging van jezelf of een ander.

​

Een voorbeeld van noodweerexces is, wanneer het bij een slachtoffer door hevige emotie ‘zwart wordt voor zijn ogen’ en zijn aanvaller blijft trappen en slaan, terwijl de aanvaller al was uitgeschakeld.

​

In dit geval zal de rechter beoordelen of er sprake is van een noodweerexces aan de hand van de feiten en omstandigheden.

 

Daarbij maakt de rechter de afweging of er sprake is van noodweerexces of opzettelijk onnodig geweld.

​

Voorbeeld

​

In deze zaak heeft de verdachte een beroep gedaan op noodweer. Het is de vraag of de verdachte zich schuldig heeft gemaakt aan poging doodslag.

​

Personen waren met elkaar in gesprek. Op een gegeven moment sloeg de stemming om. Beide personen raakten met elkaar in gevecht. Tijdens het gevecht heeft een persoon de ander meerdere keren met een mes in de buik gestoken om zich te verdedigen.

​

Naar het oordeel van de rechtbank was er een onmiddellijk dreigend gevaar voor een aanval. De aanval was ook in strijd met de wet. Op grond van verschillende verklaringen kon de rechtbank niet vaststellen wie het gevecht was begonnen.

 

Er werd wel vastgesteld dat er in de woning werd gevochten waarbij de aanvaller op de man die zich verdedigde lag. Onder die omstandigheden heeft de man zich mogen verdedigen tegen de aanval en kon van hem niet worden gevergd dat hij zou vluchten.

​

Volgens de rechtbank kunnen vraagtekens worden gezet bij de proportionaliteit van de verdediging, namelijk het ten minste zeven keer in de buik steken van de aanvaller. Terwijl de aanval enkel heeft bestaan uit het slaan en stompen met de vuisten.

​

Maar ondanks dat de man de aanvaller had gestoken, is de aanvaller bovenop hem blijven liggen. Dus de steken hadden kennelijk geen effect op de aanvaller. Gelet op die specifieke omstandigheden kon het meermalen steken als proportioneel worden gezien om de aanval af te wenden.

​

Uiteindelijk oordeelde de rechtbank dat er sprake was van een geslaagd beroep op noodweer. Dus de verdachte was niet strafbaar.

​

Lees hier de volledige uitspraak:

ECLI:NL:RBOVE:2020:331